Theo yêu cầu công tác, từ giữa năm 1956, lực lượng Bảo vệ nội bộ được cơ cấu thành 4 phòng trực thuộc Vụ Bảo vệ chính trị gồm: Phòng Bảo vệ dân, chính, đảng Trung ương; Phòng Bảo vệ y tế; Phòng Bảo vệ giáo dục; Phòng Bảo vệ văn hóa nghệ thuật. 

Ngày 10-5-1958, Ủy ban Kiện toàn tổ chức Trung ương quyết định tách lực lượng Bảo vệ nội bộ ra khỏi Vụ Bảo vệ chính trị để thành lập Vụ Bảo vệ cơ quan. Từ đó, ngày 10 tháng 5 hằng năm được lấy làm Ngày truyền thống của lực lượng An ninh chính trị nội bộ.

Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong chiến đấu suốt 60 năm qua, đơn vị chủ trì làm công tác bảo vệ An ninh chính trị nội bộ ở cơ quan Bộ Công an đã 9 lần thay đổi mô hình tổ chức với các tên gọi khác nhau như: Vụ Bảo vệ cơ quan, Cục Bảo vệ nội bộ, Cục Bảo vệ cơ quan và văn hóa, Cục An ninh kinh tế, văn hóa tư tưởng, Cục An ninh văn hóa tư tưởng, Cục Bảo vệ an ninh văn hóa tư tưởng, Cục Bảo vệ an ninh nội bộ và văn hóa tư tưởng. 

Cán bộ, chiến sĩ A83 báo công tại di tích Ban An ninh Trung ương Cục Miền Nam.

Từ đầu năm 2010, Cục Bảo vệ an ninh nội bộ và văn hóa tư tưởng tách thành Cục An ninh chính trị nội bộ và Cục An ninh văn hóa, thông tin, truyền thông. Tại các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cũng có các Phòng nghiệp vụ thực hiện chức năng, nhiệm vụ của lực lượng An ninh chính trị nội bộ.

Ra đời và được rèn luyện trong cuộc đấu tranh cách mạng của dân tộc, trải qua 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã không ngừng lớn mạnh, trở thành lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh chính trị nội bộ thống nhất từ Trung ương đến địa phương, đã phát huy bản chất cách mạng và truyền thống vẻ vang của lực lượng An ninh nhân dân anh hùng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng Cộng sản Việt Nam và nhân dân Việt Nam, đoàn kết, mưu trí, sáng tạo, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, lập nên nhiều chiến công xuất sắc trong sự nghiệp bảo vệ Đảng, bảo vệ an ninh quốc gia, góp phần tô thắm lá cờ truyền thống anh hùng của lực lượng CAND Việt Nam.

Trong không khí thi đua sôi nổi lập thành tích chào mừng kỷ niệm 70 năm lực lượng CAND học tập, thực hiện Sáu điều Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy CAND và 128 năm ngày sinh của Bác, lực lượng An ninh chính trị nội bộ tự hào nhìn lại chặng đường 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của mình.

Còn nhớ, vào những năm đầu sau ngày giải phóng miền Bắc và cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam diễn ra quyết liệt, trong tình hình Mỹ - Diệm vi phạm Hiệp định Geneve, từ chối tổng tuyển cử thống nhất đất nước, hô hào “lấp sông Bến Hải”, dìm cách mạng miền Nam trong biển máu bằng “Luật 10-59”, Cục Bảo vệ nội bộ với tinh thần tất cả cho tiền tuyến, đã cử nhiều đoàn với nhiều cán bộ, chiến sĩ chi viện cho An ninh miền Nam. 

Nhiều đồng chí đã trưởng thành trong chiến đấu, giữ các cương vị chủ chốt trong các cơ quan an ninh địa phương. Nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của dân tộc, trong đó tiêu biểu có tấm gương liệt sĩ Lê Văn Ngân (tức Sáu Ân) – Phó ban An ninh tỉnh Mỹ Tho, liệt sĩ Tạ Hồng Sơn (tức Ba Long) – Thị ủy viên, Phó trưởng Công an TP Mỹ Tho, liệt sĩ Huỳnh Sắc Kim (tức Ba Huỳnh) – công tác tại Ty Công an tỉnh Quảng Đà. Cùng với việc tiếp sức cho chiến trường miền Nam, nhiều lượt cán bộ chiến sĩ của Cục Bảo vệ nội bộ đã lên đường sang các chiến trường C, K và hoàn thành xuất sắc nghĩa vụ quốc tế.

Ở miền Bắc, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta vừa tập trung xây dựng cơ sở vật chất cho Chủ nghĩa xã hội, vừa tích cực chi viện cho miền Nam ruột thịt. Trong bối cảnh một số phần tử phản động trong nước và các thế lực thù địch bên ngoài câu kết điên cuồng chống phá cách mạng và chế độ, lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã tham mưu cho Đảng nhiều chủ trương chiến lược về bảo vệ nội bộ, bảo vệ an ninh văn hóa, tư tưởng. 

Lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã kịp thời phát hiện và vô hiệu hóa âm mưu chống phá cách mạng của các phần tử phản động lợi dụng diễn đàn văn học nghệ thuật để hoạt động gián điệp, lôi kéo, mua chuộc, kích động nhiều thành phần trong xã hội chống phá chính quyền nhân dân. 

Đặc biệt, lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã tham mưu cho Đảng đấu tranh vô hiệu hóa số đối tượng có quan điểm tư tưởng hữu khuynh, xét lại âm mưu chia rẽ nội bộ, thay đổi đường lối của Đảng.

Sau ngày giải phóng miền Nam, mặc dù đất nước thống nhất nhưng ở miền Nam những tàn dư văn hóa phản động vẫn còn; mạng lưới nội gián phục vụ “kế hoạch hậu chiến” của Mỹ chưa bị phát hiện và xử lý là mối hiểm họa đối với an ninh chính trị của đất nước. 

Cùng với các đơn vị chức năng của ngành Công an, lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã tổ chức tốt công tác nắm tình hình, rà soát, bóc gỡ mạng lưới nội gián của địch cài lại, góp phần làm trong sạch nội bộ Đảng, chính quyền tại nhiều địa phương.

Lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã khai thác hàng vạn hồ sơ thu được của địch; sàng lọc, xác minh, kết luận và đề xuất xử lý nhiều đầu mối mật báo viên, đồng thời minh oan cho nhiều đồng chí cán bộ, đảng viên trung kiên bị kẻ địch tạo dựng hồ sơ giả, nhằm gieo rắc sự hoài nghi để chia rẽ và làm suy yếu đội ngũ cán bộ của ta.

Từ khi đất nước bước vào thời kỳ Đổi mới (1986), tình hình thế giới, khu vực và trong nước có nhiều biến động mau lẹ, phức tạp đã đặt ra không ít khó khăn, thách thức cho công tác bảo vệ an ninh quốc gia nói chung và bảo vệ an ninh chính trị nội bộ nói riêng. 

Nhiệm vụ của lực lượng An ninh chính trị nội bộ thời điểm đó vừa phải góp phần giữ vững ổn định nội bộ, bảo vệ quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; vừa phải phòng ngừa, vô hiệu hóa mọi âm mưu, hoạt động phá hoại nội bộ của các thế lực thù địch, hướng tới mục tiêu phát triển, ổn định đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Trước yêu cầu, nhiệm vụ mới, lực lượng An ninh chính trị nội bộ đã giúp lãnh đạo Bộ Công an, lãnh đạo Tổng cục An ninh tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết quy định trên lĩnh vực bảo vệ an ninh nội bộ, an ninh văn hóa, tư tưởng và tham mưu hướng dẫn các cấp ủy đảng, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương tổ chức thực hiện có hiệu quả, góp phần nâng cao cảnh giác cách mạng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. 

Đồng thời vẫn tiếp tục tổ chức bóc gỡ mạng lưới cơ sở cũ của địch để lại, đấu tranh phòng chống nội gián mới; triển khai các biện pháp để bảo vệ nội bộ các cơ quan trọng yếu, cơ mật của Đảng, Nhà nước từ Trung ương đến địa phương, bảo vệ cán bộ, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước, góp phần quan trọng vào thành công các kỳ Đại hội Đảng toàn quốc, Đại hội Đảng bộ các cấp và bầu cử Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp.

Lực lượng An ninh chính trị nội bộ còn làm tốt vai trò thường trực, tham mưu xây dựng và triển khai thực hiện hàng trăm kế hoạch bảo vệ an ninh trong các sự kiện chính trị, văn hóa, xã hội lớn của đất nước. 

Trong đó, đáng kể là việc tham mưu cho cấp ủy đảng, Hội đồng Bầu cử Trung ương và hội đồng bầu cử các cấp xử lý kịp thời những vấn đề phức tạp phát sinh, những “điểm nóng” về an ninh trật tự, kịp thời vô hiệu hóa ý đồ “tẩy chay bầu cử” cũng như âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, tạo sự đồng thuận trong quần chúng nhân dân.

Trong bối cảnh các thế lực thù địch không ngừng thúc đẩy “diễn biến hòa bình”, tìm mọi cách thâm nhập tác động chuyển hóa nội bộ ta từ bên trong, lợi dụng vấn đề nhân quyền, dân chủ, tự do ngôn luận, tự do tôn giáo để kích động các hoạt động chống đối, ý đồ để hình thành các tổ chức chính trị đối lập, âm mưu xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ, lực lượng An ninh chính trị nội bộ, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an và Tổng cục An ninh đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, phối hợp đấu tranh các hoạt động chống phá của tổ chức phản động Việt Tân, ngăn chặn sự thành lập và công khai hóa các tổ chức chính trị đối lập, thân phương Tây núp dưới các hình thức hội nghị, hội, nhóm, diễn đàn, câu lạc bộ trái pháp luật để củng cố sự vững mạnh của Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.

Qua thực tiễn công tác và chiến đấu, lực lượng An ninh chính trị nội bộ ngày một trưởng thành, lập nên nhiều chiến công vang dội, được Đảng và Nhà nước trao tặng những phần thưởng cao quý: Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang, Bằng khen của Bác Hồ, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Quân công hạng Nhất, Nhì, Ba, Huân chương Chiến công hạng Nhất, Nhì, Ba, nhiều bằng khen của Chính phủ.v.v... 

Có trên 100 cán bộ, chiến sĩ lực lượng An ninh chính trị nội bộ được tặng thưởng Huân chương Quân công và Chiến công các loại; nhiều đồng chí cán bộ Cục Bảo vệ chính trị nội bộ đã trưởng thành, trở thành cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước, của ngành Công an.

Thời gian tới, tình hình khu vực và thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp: tranh chấp chủ quyền biển, đảo; nguy cơ xung đột giữa các siêu cường và ở những khu vực vốn được xem là “điểm nóng”; sự biến tướng của chủ nghĩa khủng bố, chủ nghĩa giáo phái, chủ nghĩa cực đoan bạo lực,… 

Các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống tiếp tục gia tăng; các thế lực thù địch, phản động tăng cường thúc đẩy chiến lược “Diễn biến hòa bình” với hai chiêu bài là “Dân chủ hóa” và “Kinh tế thị trường tự do tư bản chủ nghĩa” nhằm mưu đồ thiết lập thể chế chính trị đa nguyên, đa đảng. 

Chúng lợi dụng hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực kinh tế, hành chính, tư pháp, văn hóa, giáo dục,… để hướng lái chính trị Việt Nam theo quỹ đạo phương Tây. Đặc biệt, trong cơn bão truyền thông đại chúng, chúng triệt để lợi dụng khoa học kỹ thuật, các phương tiện truyền thông hiện đại, nhất là Internet để tuyên truyền phá hoại tư tưởng, kéo theo những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta. 

Thấm nhuần quan điểm công tác bảo vệ chính trị nội bộ liên quan mật thiết đến sự sống còn của Đảng, sự tồn vong của chế độ, lực lượng An ninh chính trị nội bộ hôm nay sẽ đoàn kết một lòng xây dựng tổ chức mới vững mạnh, không ngừng học tập, nâng cao năng lực, bản lĩnh chính trị và tinh thần chiến đấu, kiên quyết tiến công địch, bảo vệ sự nghiệp cách mạng, bảo vệ cuộc sống bình yên của nhân dân trong giai đoạn cách mạng mới của đất nước.

Sáu thập kỷ đã qua là một chặng đường dài liên tục chiến đấu, dâng hiến và hy sinh không biết mệt mỏi của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng An ninh chính trị nội bộ, lập nên những chiến công hiển hách, để lại một dấu son chói sáng trong sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc. 

Nhìn lại chặng đường 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, có thể khẳng định rằng, mỗi chiến tích, mỗi bước trưởng thành của lực lượng An ninh chính trị nội bộ đều bắt nguồn từ sự lãnh đạo trực tiếp, sáng suốt, toàn diện của Đảng, Chính phủ và của lãnh đạo Bộ Công an, Tổng cục An ninh; sự phối hợp chặt chẽ, giúp đỡ to lớn của các cơ quan ban, ngành, các lực lượng, các tổ chức quần chúng, của nhân dân; sự hiệp đồng, phối hợp thường xuyên, chặt chẽ của các lực lượng, đơn vị trong ngành Công an, và đặc biệt là sự kế thừa, phát huy truyền thống vẻ vang của các thế hệ cha anh đi trước, của các anh hùng, liệt sĩ CAND. 

Tự hào phất cao lá cờ truyền thống đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng An ninh chính trị nội bộ hôm nay quyết giữ vững niềm tin vào Đảng, vào chế độ xã hội chủ nghĩa, nguyện trọn đời tận tụy vì Đảng, vì Tổ quốc, vì nhân dân.