Ảnh minh họa

Lý do người dân vay tín dụngđen là một vấn đề phức tạp và đa chiều, phản ánh nhiều khía cạnh của thực trạng kinh tế, xã hội, cũng như các yếu tố cá nhân. Dưới đây là một số lý do chính:

- Khó khăn về tài chính và nhu cầu cấp bách: Một trong những lý do phổ biến nhất là người dân gặp khó khăn về tài chính và cần tiền gấp để giải quyết các vấn đề cấp bách như chi phí y tế, học phí, sửa chữa nhà cửa, hoặc các chi phí sinh hoạt hàng ngày. Trong những tình huống này, họ thường không có đủ thời gian để làm thủ tục vay vốn tại các ngân hàng chính thống.

- Thủ tục vay vốn phức tạp tại các ngân hàng chính thống: Quy trình vay vốn tại các ngân hàng thường đòi hỏi nhiều giấy tờ, chứng từ và thủ tục phức tạp, bao gồm việc chứng minh thu nhập, tài sản thế chấp và thời gian xét duyệt kéo dài. Điều này gây khó khăn cho những người không có đủ giấy tờ cần thiết hoặc không muốn trải qua quy trình rườm rà.

- Không đủ điều kiện vay vốn ngân hàng: Nhiều người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp hoặc không ổn định, không đủ điều kiện vay vốn từ các ngân hàng. Họ có thể không có tài sản để thế chấp hoặc không thể chứng minh được thu nhập ổn định, dẫn đến việc không thể tiếp cận được các nguồn vay hợp pháp.

- Thiếu kiến thức về tài chính và quản lý nợ: Một bộ phận người dân không có đủ kiến thức về tài chính cá nhân, quản lý nợ, và các rủi ro liên quan đến tín dụng đen. Họ có thể không nhận thức đầy đủ về hậu quả của việc vay tín dụng đen với lãi suất cao và các điều kiện vay khắc nghiệt.
- Hấp dẫn từ các quảng cáo và chiêu trò của tín dụng đen: Các đối tượng cho vay tín dụng đen thường sử dụng nhiều chiêu trò quảng cáo hấp dẫn, như “vay tiền nhanh, không cần thế chấp, thủ tục đơn giản”, để thu hút người vay. Những lời hứa hẹn về việc giải quyết nhanh chóng các nhu cầu tài chính ngay lập tức có thể khiến người dân dễ dàng rơi vàobẫy tín dụng đen.

- Mạng lưới tín dụng đen phát triển mạnh: Ở nhiều khu vực, đặc biệt là vùng nông thôn và các khu công nghiệp, mạng lưới tín dụng đen phát triển mạnh và dễ tiếp cận hơn so với các dịch vụ tài chính chính thống. Các đối tượng cho vay thường hoạt động ngầm nhưng rộng khắp, dễ dàng tiếp cận người dân qua nhiều kênh khác nhau, từ mạng xã hội đến các dịch vụ tư vấn tài chính không chính thống.

- Sự khủng hoảng và thiếu hỗ trợ từ các tổ chức tài chính chính thống: Trong một số trường hợp, người dân không nhận được sự hỗ trợ kịp thời và hiệu quả từ các tổ chức tài chính chính thống khi gặp khó khăn tài chính. Điều này có thể khiến họ phải tìm đến các nguồn vay phi chính thống như tín dụng đen để giải quyết tình hình cấp bách.

- Ảnh hưởng từ cộng đồng và xã hội: Ở một số cộng đồng, việc vay tín dụng đencó thể được xem là cách nhanh chóng và tiện lợi để giải quyết các vấn đề tài chính. Sự lan truyền thông tin và ảnh hưởng từ bạn bè, người thân cũng có thể khiến nhiều người lựa chọn tín dụng đen mà không cân nhắc kỹ lưỡng các rủi ro.

Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trong năm 2023, các tổ chức tài chính chính thức chỉ đáp ứng được khoảng 70% nhu cầu vay vốn của người dân và doanh nghiệp nhỏ, phần còn lại phải tìm đến các nguồn tín dụng phi chính thống, bao gồm cả tín dụng đen. Lãi suất của tín dụng đen có thể lên tới 300-400%/năm, vượt xa so với mức lãi suất cho phép của pháp luật. Điều này dẫn đến việc người vay không có khả năng trả nợ, bị cuốn vào vòng xoáy nợ nần, và từ đó phát sinh nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng.

Tình trạng tín dụng đen còn trở nên phức tạp hơn bởi sự phát triển của công nghệ thông tin và mạng xã hội. Các đối tượng cho vay tín dụng đen tận dụng tối đa các nền tảng trực tuyến để tiếp cận và lôi kéo người vay. Quảng cáo về các dịch vụ cho vay tiền nhanh, không cần thế chấp, thủ tục đơn giản tràn ngập trên các trang mạng xã hội, thu hút sự quan tâm của nhiều người dân đang gặp khó khăn tài chính. Theo một nghiên cứu của Đại học Kinh tế Quốc dân, trong năm 2023, có tới 60% người vay tín dụng đen tiếp cận dịch vụ này thông qua các kênh trực tuyến.

Để nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm liên quan đến tín dụng đen, cần có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức tài chính và toàn xã hội. Trước hết, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về những rủi ro và hậu quả của tín dụng đen là vô cùng quan trọng. Các cơ quan truyền thông cần thường xuyên cập nhật thông tin, cảnh báo người dân về các chiêu trò lừa đảo, cho vay nặng lãi và hướng dẫn cách thức tiếp cận các nguồn vay hợp pháp.

Một trong những biện pháp hiệu quả là tăng cường công tác quản lý và kiểm soát các hoạt động tài chính ngoài luồng. Cơ quan chức năng cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê trái pháp luật. Theo thống kê của Bộ Công an, trong năm 2023, lực lượng công an đã triệt phá hơn 300 băng nhóm tội phạm tín dụng đen, thu giữ hàng trăm tỷ đồng và nhiều tài sản có giá trị. Tuy nhiên, để công tác này đạt hiệu quả cao hơn, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng và sự tham gia tích cực của người dân trong việc tố giác tội phạm.

Bên cạnh đó, cần cải thiện khả năng tiếp cận vốn vay hợp pháp cho người dân và doanh nghiệp. Hệ thống ngân hàng cần đơn giản hóa thủ tục vay vốn, giảm bớt yêu cầu về tài sản thế chấp và rút ngắn thời gian xét duyệt. Các sản phẩm tài chính cần được thiết kế phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng đối tượng khách hàng, đặc biệt là người thu nhập thấpvà các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc phát triển các dịch vụ tài chính số, ứng dụng công nghệ tài chính (fintech) cũng là một hướng đi cần được đẩy mạnh, giúp người dân tiếp cận nguồn vốn một cách thuận tiện và an toàn hơn.

Một điểm sáng trong công tác phòng chống tín dụng đen năm 2023 là sự ra đời của nhiều sáng kiến và chương trình hỗ trợ tài chính cộng đồng. Điển hình là chương trình "Tài chính vi mô cho người nghèo" do Ngân hàng Chính sách Xã hội triển khai, đã giúp hàng ngàn hộ gia đình tiếp cận vốn vay với lãi suất thấp, giúp họ vượt qua khó khăn tài chính và ổn định cuộc sống. Theo báo cáo của Ngân hàng Chính sách Xã hội, trong năm 2023, chương trình này đã giải ngân hơn 10.000 tỷ đồng cho hơn 500.000 lượt khách hàng, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo trên cả nước xuống còn 2,75%.

Ngoài ra, cần có các biện pháp hỗ trợ tài chính cho các đối tượng dễ bị tổn thưải rơi vào bẫy tín dụng đen.

Một yếu tố quan trọng khác là phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính. Các dịch vụ tài chính số, như ngân hàng số, ví điện tử, sẽ giúp người dân tiếp cận các dịch vụ tài chính một cách dễ dàng và an toàn hơn. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ phát triển hạ tầng công nghệ, khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ tài chính đầu tư và phát triển các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người dân.

Đồng thời, việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạonghề cho người dân cũng là một yếu tố quan trọng. Khi người dân có kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp, họ sẽ có nhiều cơ hội tìm được việc làm tốt, có thu nhập ổn định và không phải phụ thuộc vào các khoản vay nặng lãi. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ phát triển kinh doanh, khuyến khích khởi nghiệp, đầu tư vào các ngành nghề có tiềm năng phát triển bền vững.

Một trong những giải pháp dài hạn là thúc đẩy pháttriển kinh tế xã hội, tạo nhiều việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Khi có thu nhập ổn định, người dân sẽ giảm bớt nhu cầu vay nợ để trang trải cuộc sống. Chính phủ cần có các chính sách hỗ trợ phát triển kinh doanh, khuyến khích khởi nghiệp, đầu tư vào các ngành nghề có tiềm năng phát triển bền vững.

Tóm lại, để nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm liên quan đến tín dụng đen trong thời gian hiện nay, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức tài chính và toàn xã hội. Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, cải thiện khả năng tiếp cận vốn vay hợp pháp, tăng cường công tác quản lý nhà nước và các biện pháp hỗ trợ tài chính cho các đối tượng dễ bị tổn thương là những yếu tố quan trọng trong việc giải quyết vấn đề này. Đồng thời, cần có các chiến lược dài hạn, phát triển kinh tế xã hội, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nghề và thúc đẩy chuyển đổi sốđể xây dựng một xã hội phát triển bền vững, an toàn và thịnh vượng.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Công an. (2023). Báo cáo tổng kết tình hình tội phạm tín dụng đen năm 2023. Hà Nội: Bộ Công an.

2. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. (2023). Báo cáo tài chính ngân hàng 2023. Hà Nội: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

3. Đại học Kinh tế Quốc dân. (2023). Nghiên cứu về tác động của tín dụng đen đối với kinh tế xã hội. Hà Nội: Đại học Kinh tế Quốc dân.

4. Ngân hàng Chính sách Xã hội. (2023). Báo cáo hoạt động tín dụng vi mô 2023. Hà Nội: Ngân hàng Chính sách Xã hội.